اوراق مشارکت رهنی
علیرضا صالحی/ قاضی بازنشسته دادگاه تجدیدنظر استا‌ن تهران و وکیل پایه یک دادگستری در ادامه بحث مربوط به بورس اوراق بهادار در یادداشت قبل (۱۰ / ۸ / ۹۹) به تشریح اوراق مشارکت به‌طور عام پرداختیم. در این یادداشت، به اوراق مشارکت رهنی می‌پردازیم.
اوراق مشارکت رهنی، نوعی اوراق مشارکت است که به منظور مشارکت اشخاص در خرید تسهیلات رهنی، از سوی ناشر این اوراق منتشر می‌شود. برخلاف اوراق مشارکت عادی، دارندگان اوراق مشارکت رهنی برای اجرای یک طرح و پروژه تولیدی یا عمرانی سرمایه‌گذاری و مشارکت نمی‌کنند بلکه موضوع مشارکت آنها خرید تسهیلات رهنی از یک بانک یا موسسه مالی و اعتباری است. در نظام بانکداری بدون ربا، حجم عمده تسهیلات بانک‌ها در قالب قراردادهای مشارکت، مضاربه، جعاله، فروش اقساطی و. ، به مشتریان اعطا می‌شود. در این راستا اوراق مشارکت رهنی، از یک سو ساز و کاری برای فروش مطالبات وثیقه دار بانک‌ها در بازار سرمایه و جذب نقدینگی از این بازار برای تامین منابع مورد نیاز بانک‌ها به منظور اعطای تسهیلات به دیگر مشتریان و پاسخگویی مثبت به متقاضیان دریافت تسهیلات به ویژه در بخش مسکن هستند و از سوی دیگر، این اوراق ابزار مفیدی برای ناشران آنها است تا بتوانند با انتشار و عرضه چنین اوراقی بخشی از سرمایه‌ها و پس‌اندازهای اشخاص علاقه مند به سرمایه‌گذاری در بورس را جذب کرده و حجمی از نقدینگی استفاده نشده جامعه را به سوی فعالیت‌های تولیدی و خدماتی سوق دهند. تشویق مردم به سرمایه‌گذاری در بورس، در واقع اعمال سیاستی اقتصادی در جذب نقدینگی مردم برای کنترل و مهار تورم و جلوگیری از سرمایه‌گذاری در بخش‌های غیر تولیدی مانند معاملات خودرویی، سکه و ارز است. به هر حال در تحقق فرآیند انتشار و عرضه اوراق مشارکت رهنی، بانک یا موسسه مالی و اعتباری به‌عنوان بانی و طلبکاری که حاضر به فروش یا واگذاری بخشی از مطالبات رهنی خود است از یک طرف، و شرکت یا موسسه واسط (یک شرکت سرمایه‌گذار) به‌عنوان ناشر اوراق به علاوه صاحبان پس‌انداز و سرمایه‌گذارانی نحوه کار اوراق قرضه که اوراق مشارکت رهنی عرضه شده را خریداری می‌کنند در طرف دیگر قرار دارند. علاوه‌بر سه طرف یاد شده، براساس قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت و آیین‌نامه اجرایی آن، اشخاص دیگری نیز به‌عنوان عامل، امین و ضامن در فرآیند انتشار و عرضه اوراق مشارکت رهنی ایفای نقش می‌کنند. بانک بخشی از مطالبات ناشی از اصل و سود تسهیلات فروش اقساطی رهنی خود را به قیمتی کمتر از مبلغ اسمی آن به شرکت سرمایه‌گذاری (یا ناشر اوراق بهادار) می‌فروشد. در واقع، با کسر درصدی از ارزش مطالبات مدت دار، آنها را نقد می‌کند.ناشر نیز به اتکای توافق مقدماتی با بانک، ابتدا با انتشار و عرضه این اوراق به جمع‌آوری وجوه از پذیره نویسان این اوراق اقدام و سپس از طرف آنان اقدام به خرید دین (مطالبات رهنی) از بانک می‌کند.
شرایط ماهوی انتشار و عرضه اوراق مشارکت رهنی عبارتند از:
۱ - واقعی بودن دین یا دیون موضوع مشارکت، فرآیند عملیات انتشار اوراق بهادار و انجام معاملات مربوط، باید به گونه‌ای طراحی شود که از خرید و فروش اسناد صوری و غیر واقعی اجتناب شود. ۲ - مشارکت ناشر در خرید دین از بانک طلبکار. ۳ - تحقق شراکت مدنی میان خریداران اوراق مشارکت رهنی با امتزاج وجوه حاصل شده از فروش اوراق و اعطای وکالت به ناشر، برای خرید دین یا دیون موضوع مشارکت. ۴ - خرید نقدی دیون از بانک طلبکار به منظور اجتناب از معامله بیع دین به دین. از این رو شرکت سرمایه‌گذار یا ناشر نمی‌تواند قبل از انتشار اوراق و جمع آوری وجوه، اقدام به خرید نسیه کند، بلکه باید بعد از تفاهم بانک با شرکت سرمایه‌گذار و تعیین نوع و مقدار دیون مورد معامله و تعیین نرخ تنزیل و دیگر متغیرهای موثر، شرکت سرمایه‌گذار، اقدام به انتشار اوراق بهادار کرده و با وجوه حاصل شده از واگذاری اوراق، اقدام به خرید دین مورد نظر کند. ۵ - پوشش ریسک این اوراق و اطمینان از وصول دیون از طریق انتقال اسناد و وثایق رهنی از سوی بانک فروشنده دیون نحوه کار اوراق قرضه به شرکت ناشر اوراق و همچنین، تعهد و ضمانت بانک فروشنده دیون به‌صورت شرط ضمن عقد قرارداد مبنی بر اینکه چنانچه به هر دلیلی بدهکاری بدهی خود را نپردازد، بانک بدهی مزبور را خواهد پرداخت و نیز اینکه قرار دادن بخشی از مطالبات تنزیل نشده بانک نزد شرکت ناشر، به‌عنوان وثیقه یا وجه التزام با قید وکالت در وصول است تا شرکت ناشر بتواند از محل وصول آنها مطالبات غیر قابل وصول را جبران کند.
منبع: مباحثی از حقوق تجارت، آقای دکتر ابراهیم عبدی پور، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
پی‌نوشت: مطالب ستون بایسته‌های حقوق در بازرگانی شنبه هر هفته در صفحه ۵ چاپ می‌شود.
اوراق قرضه
افراد زیادی هستند که بدون اخذ وام قادر به خرید برخی وسایل ضروری نحوه کار اوراق قرضه مانند ملک، خودرو و ببا حتی تحصیل ندارند. همان طور که مردم برای کسب منفعتی، وام می گیرند، کسب و کار ها نیز برای توسعه خود نیاز به وام دارند.
کسب و کار ها معمولا جهت رفع نیاز فعالیت هایشان و همچنین به منظور تامین مالی و حضور قوی در بازار به وام نیاز دارند که مقدار وام درخواستی آنان معمولا از توان بانک خارج می باشد.در این جور مواقع روش دیگری برای شرکت ها وجود دارد که با استفاده از آن به تامین مالی می پردازند که این روش به اوراق قرضه معروف می باشد.
اوراق قرضه
اوراق قرضه یا Bonds به سرمایه گذاری گفته می شود که بر اساس آن، سرمایه گذار به شخص حقوقی یا یک شرکت پولی را قرض می دهد و شرکت سرمایه پذیر تعهد می کند که در بازه رمانی مشخصی وجه یا اعتبار مورد نظر را همراه با پرداخت سود دوره ای ثابت آن باز پرداخت نماید.اوراق قرضه دارای یک سری ویژگی های مفید می باشد که به نفع طرفین معامله هستند که در ادامه به برخی از مهم ترین آنها اشاره می شود.
موعد سررسید
هر نوع اوراقی دارای مدت زمان و عمری می باشد ه با توجه به نوع اوراق قرضه، این طول عمر در بازه 1 ماه تا 50 سال متغیر است.
فراخوانی
فراخوانی یعنی شرکت و یا آژانس صادر کننده اوراق مورد نظر می تواند هر لحظه ای که بخواهد، اقدام به فراخوانی اوراق قرضه نماید. در واقع می توان گفت شرکت مورد نظر قبل از زمان سررسید می تواند اقدام به بازخرید اوراق نماید.
ممکن است استفاده از این ویژگی زمانی صورت گیرد که نرخ بهره در حال کاهش باشد که می تواند در این صورت اوراق قرضه بیشتری را عرضه نماید تا بتواند پول بیشتری را حفظ نماید.علی رغم این که این کار به نفع شرکت عرضه کننده می باشد، می تواند برای خریدار هم مفید باشد زیرا باعث می شود که بهره بیشتری به او تعلق گیرد.
امکان فروش
برخی از اوراق دارای شرایط بازخرید قبل از موعد سررسید هستند که به خریدار این امکان را می دهند که اوراق مورد نظر خود را قبل از زمان سررسید و نحوه کار اوراق قرضه با ارزش اصلی به فروشنده بفروشند. این عمل را نمی توان در هر زمان و به دلخواه انجام داد و لازم است که فروشنده از قبل برای آن زمانی را در نظر بگیرد.
در برخی مواقع مالکان اوراق زمانی که نرخ بهره افزایش می یابد آن را فروخته و پول به دست آمده را برای کسب درآمد مجدد سرمایه گذاری می نمایند.
اوراق قرضه قابل تبدیل
اوراق قرضه قابل تبدیل یعنی این که در برخی موارد می توان اوراق مورد نظر را به سهام شرکت تبدیل نمود. زمانی که این گونه اوراق صادر می شوند، زمان و قیمت تبدیل آنها به سهام به طور دقیق مشخص می گردد.به طور معمول در این نوع از اوراق قرضه ابتدا عرضه نحوه کار اوراق قرضه با نرخ بهره پایین صورت می گیرد اما سهام عادی بالقوه بیشتری را کسب می کنند.
اوراق قرضه تضمین شده
اوراق قرضه تضمین شده عبارت است از اوراق قرضه ای که به وسیله یک وثیقه تضمین می شوند. یعنی شرکت صادر کننده اوراق ضمانت کند که دارایی کافی برای پوشش ارزش اوراقی که صادر می کند را دارد و اگر شرکت مورد نظر ورشکست گردد، دارایی های آن به صاحبان سهام تعلق می گیرد.
اوراق قرضه تضمین نشده
به اوراقی گفته می شود که هیچ تضمینی برای آنها صورت نمی گیرد و تنها می توان به اعتبار شرکت صادر کننده اوراق قرضه اکتفا نمود. از این نوع اوراق می توان به اوراق دولتی اشاره نمود که دارای اعتبار کافی می باشند.
دسته بندی اوراق بهادار
- اوراق مبتنی بر بدهی: اوراق قرضه، اوراق مشارکت، صکوک
- اوراق حقوق صاحبان سهام: سهام شرکت ها
- ابزار های مشتقه: قرارداد های آتی، اختیار معامله
انواع اوراق قرضه
اوراق قرضه دولتی
در واقع این اوراق به منظور تامین مالی برنامه ها و پرداخت لیست حقوق صادر می گردند که می توانند برای پرداخت صورت حساب ها نیز مورد استفاده قرار گیرند.
کشور هایی مانند آمریکا که اقتصاد آنها دارای ثبات می باشد، از امن ترین سرمایه گذاری ها در اوراق قرضه دولتی به شمار می روند و همچنین بر خلاف این امر، این نوع سرمایه گذاری دارای ریسک بالایی در کشور های در حال توسعه می باشند.دولت آمریکا اوراق قرضه دولتی را از طریق خزانه داری کشور و همچنین از طریق چندین نهاد دولتی مختلف صادر می نماید.
اوراق قرضه شهرداری
اوراق قرضه شهرداری به وسیله ایالت ها، کشور ها، شهر ها و همچنین سایر مناطق صادر می شوند که به منظور تامین مالی پروژه ها و عملیات صورت می گیرد.
اوراق قرضه شهرداری شامل موارد زیر است:
- هزینه های ساخت بیمارستان
- هزینه های ساخت مدرسه
- هزینه های ساخت نیروگاه
- هزینه های ساخت خیابان
- هزینه های ساخت دفاتر اداری
- هزینه های ساخت فرودگاه
- هزینه های ساخت پل و غیره
معمولا زمانی شهرداری ها اقدام به صدور اوراق قرضه می کنند که به منبع مالی بیشتر از درآمد حاصل از جمع آوری مالیات ها احتیاج داشته باشند. که یکی از مهم ترین ویژگی های مثبت این اوراق این است که سود به دست آمده از آنها معاف از مالیات می باشد.
اوراق قرضه شرکتی
این نوع از اوراق توسط یک شرکت یا یک کسب و نحوه کار اوراق قرضه کار صادر می گردد که به منظور تامین مالی و جبران هزینه های آنها صورت می گیرد. ریسک این نوع از اوراق از ریسک اوراق قرضه دولتی بیشتر می باشد اما دارای سود بیشتری است.نکته جالب توجه دیگر در این گونه از اوراق، تنوع بالای آنها می باشد که تعداد گزینه های بیشتری برای خرید وجود دارد اما از عیوب آن می توان به مالیاتی که به آنها تعلق می گیرد اشاره نمود.
ویژگی های اوراق قرضه
- دارنده این اوراق بستانکار شرکت محسوب می گردد که حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین می گردد.
- دارنده این اوراق حق هیچ نوع مالکیتی در شرکت را ندارد و سود سهمی که به سهامداران پرداخت می شود، به وی تعلق نمی گیرد.
- این اوراق دارای سر رسید مشخص هستند که برخی از آنها در یک مقطع معین زمانی سررسید می شوند و برخی دیگر نیز به تدریج.
- این اوراق معمولا دارای ارزش اسمی مشخصی هستند.
- اگر ناشر این نوع از اوراق ورشکست شود، دارندگان اوراق حق تقدم نسبت به صاحبان سهام برای دریافت اصل و فرع سرمایه خود دارند.
- بعضی از شرکت ها با هدف ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه همراه با وثیقه می نمایند.
- دارندگان این اوراق حق رای ندارند مگر در مواردی مانند انتشار اوراقی دیگر و یا ادغام شرکت با سایر شرکت ها.
- اگر این اوراق عرضه خصوصی شوند، فقط ناشر و خریدار حق فروش دارند.
تفاوت اوراق قرضه با سهام
اوراق قرضه نیز همانند سهام جز انواع سرمایه گذاری محسوب می شود با این تفاوت که سهام جز وام محسوب نمی شوند و یک نوع مالکیت هستند و بازدهی آن بر اساس میزان سود شرکت مورد نظر تعیین می گردد.این موضوع، دلیل محکمی براس پر ریسک بودن سهام نسبت به اوراق قرضه که دارای نرخ ثابتی است، می باشد. همچنین برخی از اوراق قرضه دارای نرخ نحوه کار اوراق قرضه شناور هستند یعنی نرخ بهره آنها با توجه به شرایط بازار تعیین می شود.
اوراق مشارکت
اوراق مشارکت، به اوراق بهاداری می گویند که بیانگر مشارکت دارنده اوراق در یک طرح مشخص است.در واقع این شخص، سرمایه خود را در اختیار شرکت، کارخانه ها و … قرار داده است تا آن سازمان بتواند توسعه یابد و سود سرمایه گذار را به وی پرداخت نماید.
ویژگی های اوراق مشارکت
- قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه را دارد
- بازده بدون ریسک برای سرمایه گذاران دارد
- مالکیت بدون حق رای برای دارندگان اوراق دارد
- دارای معافیت مالیاتی برای سرمایه گذاری در اوراق مشارکت می باشد
- دارای تضمین سود و اصل مبلغ سرمایه گذاری برای دارندگان اوراق است
- پرداخت سود نحوه کار اوراق قرضه دوره های معین با کوپن های ماهانه، سه ماهه یا سالانه صورت می گیرد
- پرداخت سود به صورت علی الحساب و سود قطعی در سررسید می باشد
- سود 18 تا 22 درصد برای اوراق مشارکت تعیین شده است که ممکن است درصد های دیگری نیز پیشنهاد گردد
تفاوت اوراق قرضه با اوراق مشارکت
اوراق مشارکت یک نوع اوراق بدهی محسوب می شود که در کشور ایران به وسیله دولت، شهرداری و همچنین شرکت های دولتی یا خصوصی به منظور تامین نیاز مالی برای اجرای طرح های عمرانی، تولیدی و خدماتی انتشار می یابند که وظیفه طرح دستور العمل و مقررات انتشار آنها به عهده بانک مرکزی می باشد.
اوراق قرضه چیست؟
در واقع می‌توان بیان کرد که دارندگان این اوراق، طلبکاران شرکت به حساب می‌آیند و اما زمانی که شما خرید اوراق با درآمد ثابت را به عنوان راهی برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید، به شرکت صادرکننده اوراق، پول قرض می‌دهید. و در مقابل شرکت متعهد می‌شود تا در طول مدت وام، به شما بهره بپردازد. و البته مقدار و دوره پرداخت بهره به شرایط اوراق منتشره بستگی خواهد داشت. هر چه این اوراق بلندمدت‌تر باشد، بهره دریافتی بالاتر خواهد بود. پرداخت بهره اوراق با درآمد ثابت، به صورت ماهانه، سه ماهه، نیم‌ساله و سالانه است. و زمانی که این اوراق به موعد سررسید خود برسد، صادرکننده اصل پول را بازپرداخت می‌کند. بنابراین خرید اوراق با درآمد ثابت مانند خرید سهام، یک نوع سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود. با این تفاوت که با خرید سهام، شما مالکیت بخشی از شرکت را به خود اختصاص می‌دهید و بازدهی سرمایه‌گذاری شما به میزان سودی که شرکت کسب می‌کند، بستگی دارد و دقیقأ به نحوه کار اوراق قرضه همین دلیل است که خرید سهام، پرریسک‌تر و پرنوسان‌تر است.
ریسک اوراق قرضه
اوراق قرضه، به طور معمول نرخ بهره ثابت دارند و به همین دلیل، ریسک کم‌تری را به خود اختصاص می‌دهند. نکته دیگری که در رابطه با اوراق با درآمد ثابت باید بدانید این است که، این اوراق قابل مبادله هستند و اگر شخصی اوراق با درآمد ثابت خود را کمتر از مقدار اسمی‌اش به فروش برساند، گفته می‌شود فروش با تنزیل صورت گرفته است و اگر بالاتر از مقدار اسمی‌اش به فروش برساند، بیان می‌شود که اوراق نحوه کار اوراق قرضه با صرف به فروش رفته است.
نحوه کار اوراق قرضه
«گواهی‌نامه کاربردی کارشناس مالی صندوق‌های سرمایه‌گذاری» پنجمین مدرک کاربردی کانون است که ذیل ضوابط «برگزاری دوره‌های آموزش حرفه‌ای و صدور گواهی‌نامه کاربردی توسط کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار» تعریف شده است.
کارگزاران بورس و اوراق بهادار در راستای مسئولیت اجتماعی خود اولین وبینار تخصصی از دانشگاه تا صنعت را با همکاری دانشکده علوم مالی دانشگاه خوارزمی در روز پنجشنبه مورخ 1400/08/13 برگزار نمود.
کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار در راستای ارتقای سطح خدمات و آموزش در بازار سرمایه و پرورش نیروهای متخصص حوزه مالی، تفاهم‌نامه‌ای با مرکز آموزش حسابداران خبره (Pact) منعقد نموده است.
نوزدهمین حراج اوراق مالی اسلامی دولتی ۲۵ آبان ماه برگزار می‌شود
تهران- نحوه کار اوراق قرضه ایرنا- نوزدهمین مرحله حراج اوراق اسلامی روز سه شنبه (۲۵ آبان ماه) توسط بانک مرکزی برگزار می‌شود.
به گزارش شنبه شب ایرنا به نقل از بانک مرکزی، این حراج توسط کارگزاری بانک مرکزی و برای فروش به بانک‌ها، موسسات اعتباری غیربانکی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های بیمه‌ای و شرکت‌های تأمین سرمایه برگزار می‌شود.
بر اساس اعلام وزارت امور اقتصادی و دارایی، نحوه کار اوراق قرضه اوراق عرضه شده در این حراج، مرابحه عام، کوپن‌دار و با تواتر پرداخت سود شش‌ماهه (پرداخت کوپن دوبار در سال) است.
این حراج با دونماد آراد ۹۱ و آراد ۹۲ و به ترتیب با نرخ سود اسمی ۱۵ و ۱۶ درصد برگزار می‌شود. قیمت هر ورق یک میلیون ریال با مبلغ ۵۰ هزار میلیارد ریال است.
بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی متقاضی شرکت در این حراج می‌توانند نسبت به ارسال سفارش‌های خود تا ساعت ۱۲ روز یکشنبه ۲۳ آبان‌ماه ۱۴۰۰ تنها از طریق سامانه بازار بین بانکی اقدام کنند.
همچنین صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های تامین سرمایه متقاضی شرکت در این حراج نیز می‌توانند سفارش‌های خود را تا ساعت ۱۲روز یکشنبه ۲۳ آبان ماه ۱۴۰۰ از طریق سامانه مظنه‌یابی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران ثبت کنند. معاملات مربوط به این حراج در روز سه‌شنبه ۲۵ آبان‌ماه ۱۴۰۰ انجام خواهد شد.
بر این اساس ،تمام نهادهای مالی متقاضی شرکت در این حراج می‌توانند سفارش‌های خود را در هر نماد به طور جداگانه ارسال کنند. حداقل حجم سفارش در هر یک از نمادهای مزبور ۵۰۰ هزار ورقه است.
متولی اصلی انتشار و عرضه اوراق مالی اسلامی دولتی، وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و آن وزارتخانه الزامی به پذیرش کلیه پیشنهادات دریافتی یا فروش کلیه اوراق عرضه‌شده در حراج را ندارد. بانک مرکزی نیز تنها سفارشات دریافت شده را به منظور تصمیم‌گیری به آن وزارتخانه ارسال و وزارتخانه مزبور نسبت به تعیین سفارش‌های برنده اقدام می‌کند. در نهایت، عرضه اوراق به تمامی برندگان انجام می‌شود.
بانک مرکزی بر اساس قانون بودجه سال ۱۴۰۰ مجاز به خرید و فروش اوراق مالی اسلامی دولت در بازار ثانویه اوراق است. کارگزاری این بانک ضمن تامین زیرساخت معاملات و برگزاری حراج، تعهدی نسبت به حجم و قیمت اوراق مالی اسلامی دولتی فروش‌رفته نداشته و اوراق مزبور را در بازار اولیه به منظور تامین مالی دولت خریداری نخواهد کرد.
به گزارش ایرنا، قرار بود نوزدهمین مرحله حراج ۱۸ آبان ماه برگزار شود اما پیش از اجرا لغو شد.
در هجدهمین مرحله حراج اوارق مالی و اسلامی، تمامی اوراق عرضه شده توسط بانک‌ها و سایر خریداران حقیقی و حقوقی خریداری شد. ارزش فروش اوراق مالی و اسلامی دولتی ۱۰۸ هزار میلیارد ریال بود.
دیدگاه شما