vasael.ir
پایگاه اطلاع رسانی وسائل_کتاب «بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام» مجموعه‌ای از نوشتارها و درسگفتارهای شهید آیت‌الله بهشتی است که توسط بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های وی تنظیم و منتشر شده است.
به گزارش سرویس اقتصاد پایگاه اطلاع رسانی وسائل کتاب «بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام» مجموعه‌ای از نوشتارها و درسگفتارهای شهید آیت‌الله بهشتی است که توسط بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های وی تنظیم و منتشر شده است.
بخش اول این کتاب با عنوان بانکداری و قوانین مالی اسلام در خرداد سال 42 در شماره ششم نشریه مکتب اسلام منتشر شد و بخش دوم این کتاب نیز مجموعه درسگفتارهای تفسیری این شهید بزرگوار است که در سال‌های 52 و 53 در جلسات مکتب قرآن ایراد گردید.
مولف در بخش اول این کتاب سوال‌هایی درباره ربا، تاریخچه آن و مسائلی مانند ماهیت اسکناس، اوراق بهادار، حیله و راه فرار از ربا مطرح می‌کند و در ادامه به بررسی آنها می‌پردازد.
بانکها امروزه مهم‌ترین جایگاه در اقتصاد هر کشور را دارا هستند؛ و با توجه به روابط گسترده در امر صادرات و واردات کشورها و گستردگی تبادلات اقتصادی جایگاه این بنگاه‌های اقتصادی از مرز کشورها نیز عبور کرده و به سطح بین‌الملل رسیده و تقریبا تمام معاملات در سطح داخلی و خارجی هر کشوری را با خود درگیر کرده است. نویسنده این کتاب در بحث «بانکداری و قوانین مالی اسلام» فعالیت‌های بانکی را به طور کلی به دو دسته تقسیم کرده است: دسته‌ای که معمولا با بهره همراه نیست و دسته‌ای که معمولا با بهره همراه است. از جمله دسته اول می‌توان به حواله، برات، حساب جاری، چک و . اشاره کرد و از جمله دسته دوم می‌توان وام تجاری، صنعتی، کشاورزی و . را نام برد. شهید بهشتی فعالیت‌های دسته اول را در تسهیل زندگی و داد و ستد بی‌آنکه خود به خود ضرری برای فرد و جامعه داشته باشد موثر می‌داند. از دید این متفکر فعالیت‌های دسته دوم صرفا برای بهبود اقتصاد نیست و وی هدف اصلی از فعالیت این بانکها را رباخواری توأم با قدرت و نظم و تشکیلات شکوهمند ظاهری می‌داند و چنانچه فعالیت آنها برای علم و صنعت هم سودمند باشد فرعی است.
از آن‌جا که اسلام فعالیت‌های این‌چنینی بانکها را حرام می‌داند، شهید بهشتی راه‌کارهایی را برای استفاده از ظرفیت بانکها در این‌گونه فعالیت‌ها بیان می‌کند و می‌نویسد: «سرمایه‌های بزرگ لازم نیست همیشه متعلق به شخص یا اشخاص معین و محدود باشد و راه ایجاد سرمایه‌های بزرگ منحصر به همین راه و شیوة معمول کشورهای سرمایه‌داری، و گرفتن وام‌های با بهره، کم بهره یا پربهره، از بانکها نیست. برای ایجاد سرمایه‌های بزرگ راه‌های گوناگون دیگری هست که مدت‌هاست مورد توجه کارشناسان اقتصاد دنیا قرار گرفته است. با تشکیل شرکت‌های بزرگ سهامی، تعاونی تولید، تعاونی مصرف، تعاونی تولید و مصرف و . می‌توان سرمایه‌های بزرگ متعلق به سرمایه دارهای کوچک به وجود آورد و در راه ترقی و توسعة فعالیت‌های اقتصادی به کار انداخت، بی‌آنکه پای سرمایه‌داران و رباخواران به میان آید.»
از جمله راه‌کارهای دیگری که آیت‌الله بهشتی برای حل معضل بانکدرای بیان می‌کند ایجاد موسسات شخصی یا گروهی قرض‌الحسنه و یا ایجاد بانک‌های دولتی جهت پرداخت وام و تسهیلات بدون بهره و تنها با دریافت کارمزد است.
در بخش دیگری از این کتاب نویسنده با ذکر تاریخچه‌ای از ربا در عصر جاهلی به تفاوت‌های بنیادی میان بیع و ربا پرداخته و فایده‌ها و آثار بیع را بیان می‌کند؛ به نظر ایشان «در یک بیع-اقتصاد خرید و فروشی هدایت شده- اگر فروشنده کار و کسب نماید، اصلا ربا در کار نیست. سرمایة او سودی به او نداده است بلکه آنچه به او سود داده «کار» اوست.»
این دانشمند اسلامی در بخشی تحت عنوان «نقش واقعی سرمایه» به بررسی مواردی پرداخته است از جمله: بازار مسلمین، معنی خرید و فروش، نرخ گذاری عادلانه و ملاک‌های آن در توزیع، مضاربه، پول و مواردی از این دست. وی سرمایه را کار انجام شده‌ای می‌داند که در یک شی متبلور و انباشته شده است و اضافه کرده است: «هرجا کاری نباشد –ولو کار انباشته شده- در این صورت سرمایه‌ای نیست.» خواننده در این می‌خواند: «کمبود، مربوط به نظام عادل صحیح اجتماعی است و همة مشکلات را باید در آن‌جا حل کرد و چون روی مسائل مربوط به چنین نظامی آن طوری که باید و شاید، نه کار شده، نه گفته و شنیده شده و نه عمل شده است، این است که ما همیشه خودمان را در حال نابسامانی و بی‌تعادلی یافته‌ایم و چه بسا اگر مختصر تخفیفی بررسی قوانین مالی اسلام در آلام –به نسبت- در جامعه‌های اسلامی هست، باز هم ناشی از آن تاثیرات اتوماتیک، همان زیربناهای خیلی خیلی کلی اسلام است و اگر آنها نبود چه بسا وضع به مراتب از این بدتر بود. پس حل مشکل را در جای خودش و از راه خودش بخواهیم.»
از مهم‌ترین بخش‌های این کتاب بخش «پول» است؛ شهید بهشتی در این بخش به مباحث مختلفی درباره پول اشاره می‌کند که در حال حاضر نیز مورد توجه فقها و اقتصاددانان است؛ ایشان در این بخش به مسائلی همچون نقش بررسی قوانین مالی اسلام پول، ماهیت پول، سکه، اسکناس می‌پردازد و نظرات خود را بیان می‌کند. از جمله مباحثی که در این‌جا مطرح می‌شود بحث درباره پشتوانه اسکناس در هر کشوری است و مشکلاتی که ممکن است به همراه داشته باشد نویسنده در همین رابطه می‌نویسد: «باید قانون پشتوانه را در دنیا اصلاح کنیم و بگوییم پشتوانة اسکناس در هر کشوری دیگر طلا و فلزات قیمتی نباشد بلکه «قدرت اقتصادی» آن کشور باشد. اسکناس، به معیار توان اقتصادی و میزان تولید بستگی دارد، یعنی مجددا اسکناس ارتباط مستقیم با کار انباشته پیدا کرد.»
شهید بهشتی در بخش «بانک بدون ربا» به بررسی شیوة بانکداری منهای ربا می‌پردازد. وی با تاکید وجود هزینه‌های بانک و اخذ این هزینه‌ها از مشتری می‌گوید: هزینه‌های جاری بانک اعم از کرایه محل، استهلاک، لوازم، اجرت و حقوق کارکنان و کله مخارج دیگر، آب، برق، تلفن و هر چه تصور کنید، هر چه واقعا خرج است، اصلا بدون هیچ‌گونه شبهة اشکال شرعی، به صورت کارمزد باید گرفته شود.»
این متفکر شهید پس از ذکر راه‌حل‌هایی برای ایجاد صندوق‌های قرض‌الحسنه و اصلاح قانون مالیات به بررسی حل مشکل سرمایه‌گذاری‌های بزرگ می‌پردازد و برای اینکه بانک دچار ربا نشده و در عین حال سرمایه‌های بزرگ نیز جذب شود و باعث تقویت تولید داخلی و رشد سرمایه‌گذاری شود، راه‌حل‌هایی را بیان می‌کند که به صورت مختصر در زیر آمده است:
یکی از راه‌های موثر به وجود آوردن واحد‌های قدرتمند اقتصادی، ایجاد «شرکت‌های سهامی» است، با سهام بی‌نام و به صورت وسیع.«شرکت‌های تعاونی تولید و توزیع» که اینها از شرکت‌های سهامی پیشرفته‌تر هستند.
از جمله مشکلات این دو راه حل بررسی قوانین مالی اسلام که نویسنده به آن اشاره می‌کند اخلال در این شرکت‌ها توسط قدرت‌های رباخواری و یا عدم صداقت این شرکت‌ها است؛ ایشان به این دو مشکل این‌گونه اشاره می‌کند: یکی نادرستی و ضعف ایمان و درستی در این اجتماعات است و دیگر اینکه راباخواران بزرگ دنیا عملا در یک دورة محدودی که این شرکت‌ها در دنیا در حال نضج گرفتن بود، در کارشان اخلال کردند و آنها را ورشکست کرده و از اعتبار انداختند.
در صورتی که راه‌حل‌های دیگر، به هر دلیلی امکان تحقق نداشته باشد ایشان پیشنهاد سومی را مطرح می‌کند و می‌گوید: سرمایه‌گذاری در صنایع بزرگ و وسیع و تولیدها و توزیع‌های بزرگ و وسیع، از حدود امکانات فرد، افراد، گروه‌ها، شرکت‌ها بیرون است. حالا که بیرون است، به صورت واجبی از واجبات حکومت اسلامی در می‌آید. حکومت اسلامی باید مستقیما عهده‌دار انجام این واجب گردد.
قابل ذکر است که راه حل بررسی قوانین مالی اسلام سوم به عنوان ایده‌ای بدیل از این شهید متفکر بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، در اصل چهل و چهارم اولین قانون اساسی جمهوری اسلامی، عینیت یافت.
این متفکر شهید بخش پایانی «بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام» را به پاسخ به پرسش‌هایی درباره مسائل متفرق بانکداری اسلامی و مسئله ربا اختصاص داده است.
اگرچه از زمان تالیف و تدوین این کتاب ارزشمند سال‌های زیادی می‌گذرد، به علت عمق و تازگی نظرات این شهید هر خواننده‌ای را به خود جذب می‌کند.
بررسی سیاست های نظام مالی صدر اسلام در سرزمینهای خلافت شرقی(ایران) تا پایان عصر اموی
فصلنامه جامعه شناسی سیاسی ایران ، دوره: 4 ، شماره: 2
خرید و دانلود فایل مقاله
با استفاده از پرداخت اینترنتی بسیار سریع و ساده می توانید اصل این مقاله را که دارای 23 صفحه است به صورت فایل PDF در اختیار داشته باشید.
مشخصات نویسندگان مقاله بررسی سیاست های نظام مالی صدر اسلام در سرزمینهای خلافت شرقی(ایران) تا پایان عصر اموی
چکیده مقاله :
قوانین مالی مسلمانان به رغم ظاهر ساده و بی پیرایه، بسی مشکل و پیچیده است. گذشته از اختلاف نظر مکاتب فقهی در برخی اصول و فروع، جزئیات دقیق احکام مالی مسلمانان، سخت و دشوار است. در عصر فتوحات اسلامی نظام مالی ساده اسلام با نظام های مالی تمدن ایران برخورد نمود،در این رویارویی خلفا دریافتند که نه تنها نظام مالی اسلام پاسخگوی امروز جهان اسلام نیست بلکه به مصلحت حکومت خود می دیدند بررسی قوانین مالی اسلام که مقررات بومی و سرزمینی را جهت پیشبرد اهداف و مقاصد خود به کار گیرند.حاکمان اسلامی در ایران به نظام مالی برخورد کردند که بسیار پیچیده ترو منظم تر از نظام مالی آنها بود و عوایدی را نصیب دستگاه خلافت می کرد که خلفا را ترغیب به بکارگیری این نظام مالی می کرد. پژوهش حاضر درصدد بررسی قوانین مالی اسلام است تا چگونگی مواجهه فاتحان عرب با نظام مالی ایران که دارای سابقه و نظاممند بوده است را بررسی نمایید. پژوهش حاضر از لحاظ هدف بنیادی و از نظر روش اسنادی و کتابخانهای است. تسامح خلفای اسلامی با نظام مالی ایران و تاثیر پذیری دستگاه خلافت ازنظام مالیاتی ایران عصر ساسانی موضوعات مورد بحث در این تحقیق می باشد و همچنین خلفای اموی که بنا حکومت خود را بر ثروت و تجمل نهاده بودند برای رسیدن به اهداف مالی خود از اشخاص کاردان و متصدیانی برای وصول مالیات استفاده می کردند که این اهداف را برآورده سازند حتی اگر گاهی این برآوری خواسته بدون توجه به مسائل شرعی انجام می شد و بر مقدار آن بدون حساب و کتاب های مجاز دینی افزوده می شد.
کلیدواژه ها:
کد مقاله /لینک ثابت به این مقاله
کد یکتای اختصاصی (COI) این مقاله در پایگاه سیویلیکا JR_JOU-4-2_022 میباشد و برای لینک دهی به این مقاله می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است و به عنوان سند ثبت مقاله در مرجع سیویلیکا مورد استفاده قرار میگیرد:
نحوه استناد به مقاله :
در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:
شهرکی، عباس و خراسانی پاریزی، ابراهیم و رحیمی صادق، علی،1400،بررسی سیاست های نظام مالی صدر اسلام در سرزمینهای خلافت شرقی(ایران) تا پایان عصر اموی،https://civilica.com/doc/1368415
در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1400، شهرکی، عباس؛ ابراهیم خراسانی پاریزی و علی رحیمی صادق )
برای بار دوم به بعد: ( 1400، شهرکی؛ خراسانی پاریزی و رحیمی صادق )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.
مدیریت اطلاعات پژوهشی
اطلاعات استنادی این مقاله را به نرم افزارهای مدیریت اطلاعات علمی و استنادی ارسال نمایید و در تحقیقات خود از آن استفاده نمایید.
بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام
کتاب حاضر بخشی از تتبعات فکری شهید دکتر بهشتی در زمینه مسائل و ساختارهای اقتصادی است که شامل دو بخش است: بخش اول این کتاب که از آثار قلمی شهید است مقاله ای است در مورد بانکداری و مسائل مالی اسلام. این مقاله که در سال 42 در شماره ششم مجله مکتب تشیع به چاپ رسیده نشان دهنده روشن بینی و نگاه جامع وی به مسائل اجتماعی و اقتصادی است.
بخش دوم این کتاب که بیشتر این کتاب را در بر می گیرد، در واقع بحثهای تفسیری شهید بهشتی است در مورد آیات ربا در سوره بررسی قوانین مالی اسلام بقره. این بحثها در یازده جلسه در اواخر سال 1352 و اوایل سال 1353 در جلسات مکتب قرآن ایراد شده است. در این جلسات بحثهایی در مورد ماهیت ربا و بیع، معاملات شرعی، پول و ماهیت آن و بانکداری مطرح شده است. چهار جلسه پایانی این جلسات به پرسش و پاسخ اختصاص یافته که در یک فصل کتاب در حدود 100 صفحه را شامل می شود. در این چهار جلسه پایانی به مسائلی همچون قرعه کشی های بانکها، سود بانک، صندوق قرض الحسنه، فروش وام، صرافی و معاملات ارزی و . پرداخته شده است.
معرفی کتاب بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام
کتاب بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام به قلم شهید آیت الله محمد حسین بهشتی نوشته شد و توسط بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های ایشان به چاپ رسید. این کتاب در نظر دارد تا طرح نظام اقتصادی مطابق با دستورات اسلامی و الهی را ارائه دهد. در ابتدای کتاب فعالیت‌های گوناگون بانکی مورد بررسی قرار میگیرد و پرده از تفاوت‌های میان ربا و بیع برداشته می‌شود.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از انقلاب نیوز ، بدون شک در یک نظام اقتصادی سالم، همان‌گونه که برای تولید نرخ گذاری عادلانه می‌شود، برای توزیع هم نرخ گذاری عادلانه است. این اثر که از نوشتار (بانکداری و قوانین مالی اسلام) و گفتارهای تفسیری شهید بهشتی در جلسات (مکتب القرآن) تشکیل شده، نکات قابل تاملی را در تبیین و شناخت ربا و اثرات مخرب آن در اقتصاد جامعه و بانکداری بیان کرده‌است.
نویسنده فعالیت‌های بانکی را به دو دسته تقسیم می‌کند. وی فعالیت‌هایی از قبیل حواله، برات، حساب جاری، چک و مبادلات ارزی و پولی دیگر، که معمولا همراه با بهره نیست را در دسته اول و فعالیت‌هایی از قبیل دادن اعتبار یا وام تجاری، صنعتی، کشاورزی و نظایر آن را در دسته دیگر قرار می‌دهد. شیوه صحیح و اسلامی معاملات همچون، اجاره، مضاربه، مساقات و مزارعه و جایگاه آنان در برنامه اقتصاد اسلام روشن می‌شود. شهید بهشتی به اشکالاتی که منتقدین در این زمینه‌ها وارد کرده‌اند نیز پاسخ می‌دهد.
در نظام اقتصادی اسلام، به همه واکنش‌های قلبی، معنوی، مادی توجه می‌شود؛ درحالی که این مسائل در قانون یکنواختی ندارد و حکومت باید متناسب با شرایط زمان و مکان، این قانون را عرضه کند و چون این قانون الهی نیست، به راحتی قابل تغییر است. در بحث بعدی، توضیحات بیشتری پیرامون ماهیت پول، معایب و مزایای انواع سکه و اسکناس ارائه می‌شود و ایشان معاملات گوناگون روی پول که بسیار محدود است را بر می‌شمارد.
به طور قطع، در یک اقتصاد شکوفا اگر اعتبارات بانکی نباشد، پیشرفتی حاصل نخواهد شد. قرض الحسنه به عنوان یکی از این اعتبارات نام برده می‌شود. اسلام برای تشویق افراد که سرمایه خود را در این راه به کار بیندازند، از دو روش استفاده کرده است.
ابتدا این عمل را نوعی انفاق و دارای اجر اخروی تلقی می‌کند و همچنین خداوند وعده داده است تا چندین برابر به او پاداش دهد، از طرف دیگر نیز، به محض آنکه شخص پول خود را به صورت قرض الحسنه به شخص دیگری می‌دهد که پول را به گردش انداخته و با او کار می‌کند، دیگر به آن پول زکات تعلق نمی‌گیرد.
در حقیقت قانون زکات به معنای مالیات بر سرمایه راکد است تا کسانی که سرمایه دارند، پولشان را راکد نگذارند. در ادامه، مسائل و مشکلات در مورد بانک داری بدون ربا مطرح می‌شود و ایجاد شرکت‌های سهامی، با سهام‌داران بی نام و وسیع را به‌عنوان راهکار حل مشکلات سرمایه‌گذاری در اقتصاد معرفی می‌کند. به عقیده شهید بهشتی، دست سیاست ربا خواران بزرگ دنیا، در شکست نهضت‌های سهامی تولیدی و تجاری به روشنی دیده می‌شود.
یکی دیگر از موضوعات مطرح شده در کتاب، ربا در خرید و فروش و مسئله ربا در قرض و وام است. با استناد به منابع دینی و قرآن به بررسی آنان پرداخته است. ایشان همچنین به وظیفه سنگین علما در مبارزه با این فساد بزرگ که در قرآن از آن با تعبیر جنگ با خدا یاد شده است، اشاره می‌کند.
بدون شک معیار و مقیاس‌های تحلیل و بررسی در یک انسان که بینش‌های ماتریالیستی و مادی گرایانه دارد، با معیارهای فردی که نسبت به عالم نگاهی الهی دارد، متفاوت است. استاد در این قسمت، نگاه و بینش ماتریالیست‌ها به سیاست، اقتصاد و مفهوم آزادی را ریشه‌یابی می‌کند و راهکار صحیح را با توجه به جهان بینی الهی و اسلامی به مخاطبان عرضه می‌کند.
صفحات انتهایی کتاب، به مسائل رایج و مورد ابتلا مردم در مسائل اقتصادی از جمله: سود بانکی، اجاره، قرعه کشی در بانکها و کارمزد در بانکداری اسلامی می‌پردازد و قوانین فقهی و اسلامی مورد نیاز در فعالیت‌های اقتصادی روزمره جامعه را بیان می‌کند.
کتاب بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام
مؤسسه طیبات، با همکاری جمعی از روحانیون دانش آموخته در علوم اقتصادی و کارشناس در زمینه فقه اقتصادی زیر نظر اساتید برجسته و صاحب نظر این رشته، به منظور «فرهنگ سازی اقتصاد اسلامی» و تأمین نیاز علمی بخش‌های مختلف اقتصاد کشور اعم از بانک، بورس، بیمه، بازاریابی شبکه‌ای، بازار و اصناف به آموزش، تحقیق، تبلیغ و ترویج احکام معاملات اسلامی می‌پردازد.
آدرس: شهر مقدس قم – خیابان معلم – حوزه علمیه امام کاظم علیه السلام – ساختمان امام رضا علیه السلام – طبقه سوم – واحد ۳۰۸
کدپستی: ۳۷۱۵۸۴۳۱۱۳
تلفن: ۳۷۱۰۸۱۹۵ – ۰۲۵
سامانه پیامکی: 50002040608095
ایمیل: [email protected]
کلیه حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به مؤسسه فقه اقتصادی طیبات است.
فرم دریافت سؤالات شرعی معاملات
انالله و انا الیه راجعون
اذا مات العالم ثلم فی الاسلام ثلمه لایسدها شی
با نهایت اندوه و تأسف روح بلند استاد بزرگوار حضرت حجت الاسلام والمسلمین دکتر سید عباس موسویان به ملکوت اعلی پیوست.
این ضایعه بزرگ را به محضر آقا بقیت الله الاعظم، مقام معظم رهبری، مراجع عظام تقلید و عموم اساتید و شاگردان حوزوی و دانشگاهی آن استاد فرزانه به ویژه بیت مکرمشان تسلیت عرض می‌نماییم.
دیدگاه شما