حسابداری نوین
تفاوتهای بین اقلام استثنایی و اقلام غیر مترقبه
اقلامی با اهمیت است که منشأ آن رویدادها یا معاملاتی می‌باشد که در چارچوب فعالیتهای عادی شرکت واقع می‌گردد و به منظور ارائـه تصویری مطلوب، افشای جداگانه آنها، منفرداً یا در صورت تشابه نوع، در مجموع، به لحاظ استثنایی بودن ماهیت یا وقوع ضرورت می‌یابد.
اقلام استثنایی باید در محاسبه سود یا زیان فعالیتهای عادی منظور شود . مبلغ هر قلم استثنایی (منفرداً یا در صورت تشابه نوع، در مجموع) باید به طور جداگانه و ترجیحاً در متن صورت سود و زیان تحت سرفصل درآمد یا هزینه مربوط منعکس گردد . اعم از اینکه انعکاس این اقلام در متن صورت سود و زیان یا در یادداشتهای توضیحی صورت گیرد، این اقلام باید به‌عنوان اقلام استثنایی قابل تشخیص باشد و این‌گونه تصریح گردد . شرح مناسبی در مورد هر یک از اقلام استثنایی جهت درک ماهیت این اقلام ضروری است.
تعریف فعالیتهای عادی: فعالیتهای معمول، تکرار شونده یا منظم واحد تجاری (فعالیتهای تجاری) و همچنین فعالیتهای مرتبطی است که به تبعیت و در جهت پیشبرد فعالیتهای فوق یا درنتیجه آنها توسط واحد تجاری انجام می‌شود. چنانچه وقوع برخی رویدادها، صرف نظر از ماهیت غیر معمول یا تناوب آن، در محیط حاکم بر عملیات واحد تجاری (اعم از اقتصادی، مقرراتی، جغرافیایی و غیره) مورد انتظار باشد، آثار آنها بر عملیات واحد تجاری در زمره فعالیتهای عادی تلقی می‌شود.
نمونه اقلامی که ممکن است درصورت با اهمیت بودن، استثنایی تلقی شود عبارت است از:
الف. زیانهای ناشی از بلایای طبیعی در مناطقی که وقوع آنها به‌طور متناوب انتظار می‌رود.
ب . هزینه‌های اخراج دسته جمعی کارکنان شاغل در بخشهای فعال واحد تجاری.
ج . هزینه‌های تجدید سازمان.
د . به هزینه بردن داراییهای نامشهود خارج از فرایند استهلاک.
ﻫ . زیان انتقال صنایع مزاحم به خارج از محدوده شهرها، طبق مقررات جاری. و . کمکهای بلاعوض غیرسرمایه‌ای دریافتی و کمکهای بلاعوض پرداختی.
ز . سود یا زیان فروش داراییهای ثابت مشهود و سرمایهگذاریهای بلندمدت.
ح . سود یا زیان فروش یا توقف عملیات یک بخش از واحد تجاری.
ط . هزینه‌های غیرمعمول مربوط به مطالبات مشکوک‌الوصول و کاهش ارزش موجودی مواد و کالا.
ی . ذخیره‌های غیرمعمول برای زیانهای ناشی از پیمانهای بلندمدت.
ک . وجوه مازاد ناشی از حل و فصل ادعای خسارت از شرکتهای بیمه.
ل . هزینه‌های جذب نشده ناشی از عدم دستیابی به ظرفیت معمول (عملی) مورد انتظار و ضایعات غیرعادی.
م . سود یا زیان ناشی از حل و فصل دعاوی برله یا علیه شرکت.
*اقلام غیر مترقبه:
اقلامی با اهمیت و بسیار غیر معمول است که منشأ آن رویدادهایی خارج از فعالیتهای عادی شرکت می‌باشد و انتظار نمی‌رود به طور مکرر یا منظم واقع شود؛سود یا زیان اقلام غیر مترقبه و مالیات مربوط باید به طور جداگانه در صورت سود و زیان پس از سود یا زیان ناشی از فعالیتهای عادی نشان داده شود.
سهم سهامداران اقلیت از سود یا زیان غیر مترقبه نیز باید زیر صورت سود و زیان تلفیقی افشا شود.
ارائـه شرح مناسبی در یادداشتهای توضیحی در مورد هریک از اقلام غیر مترقبه جهت درک ماهیت این اقلام ضروری می‌باشد. طبقه‌بندی اقلام به عنوان غیرمترقبه به شرایط خاص هرمورد بستگی دارد. به علت تفاوت در فعالیتهای عادی، آنچه برای یک واحد تجاری غیر مترقبه است، لزوماً برای واحد تجاری دیگر غیرمترقبه نیست. اقلام غیرمترقبه بسیار نادر است، زیرا مربوط به رویدادهایی بسیار غیر معمول می‌باشد که خارج از فعالیتهای عادی واحد تجاری رخ می‌دهد و انتظار نمی‌رود به طور مکرر یا منظم واقع شود. با توجه به ملاحظات فوق، سودها یا زیانهای ناشی از مواردی از قبیل بلایای طبیعی (مانند زلزله و سیل) و مصادره داراییها را در صورت با اهمیت بودن، می‌توان به عنوان مثالهایی از اقلام غیر مترقبه ذکر کرد.
درآمدها و هزینه‌هایی که منشأ آن رویداد غیرمترقبه واحدی باشد، تشکیل دهنده یک قلم غیرمترقبه واحد است و باید ادغام شود و به عنوان اقلام غیرمترقبه در صورت سود و زیان منظور گردد.
اثر مالیاتی اقلام غیرمترقبه: اثر مالیاتی اقلام غیر مترقبه باید از طریق مقایسه مالیات سود یا زیان ناشی از فعالیتهای عادی بدون احتساب اقلام غیر مترقبه و مالیات سود یا زیان سال مالی (پس از اقلام غیر مترقبه) تعیین گردد. هرگونه اضافه یا کسر مالیات ناشی از مقایسه فوق باید به اقلام غیر مترقبه نسبت داده شود. این روش تضمین‌کننده این امر است که در هر سال محاسبه مالیات مربوط به سود یا زیان ناشی از فعالیتهای عادی به وجود یا عدم وجود اقلام غیر مترقبه بستگی نداشته و ارقام حاصل‌شده در هر دو حالت یکسان باشد.
هزینه های عملیاتی و سایردرآمدهای عملیاتی
هزینه های عملیاتی و سایر درآمدهای مالیاتی : سود و زیان ناشی از فعالیتهای شرکت که مربوط به عملیات آن بوده ولی مرتبط با عملیات اصلی واحد تجاری نمی باشد ، تحت سرفصل سایر درآمدها و هزینه های عملیاتی ثبت و در صورت سود و زیان طبقه بندی می گردد .
هزینه های عملیاتی
هزینه عملیاتی مخارجی است که برای مدیریت و نگهداری یک کسب و کار به صورت روزانه خرج می شود. هزینه عملیاتی در حقیقت یکی از اجزای اساسی درآمد عملیاتی است و معمولاً در صورتحساب سود و زیان شرکت منعکس می‌شود. اگرچه هزینه های عملیاتی به طور معمول شامل مخارج سرمایه ای نمی‌شوند، اما می‌توانند بسیاری از اجزای عملیاتی یک شرکت را شامل شوند. این هزینه های عملیاتی عبارتند از:
- کارمزدهای قانونی و حسابداری
- پرداخت‌های بانکی
- هزینه فروش
- مخارج بازاریابی
- هزینه های سفر و سرگرمی
- هزینه تحقیق و توسعه غیر سرمایه ای
- مخارج مربوط به تجهیزات اداری
- مبالغ بابت اجاره
- تعمیر و نگهداری تجهیزات
معادل انگلیسی هزینه عملیاتی عبارت است از:
Operating Cost
سایر درآمدهای عملیاتی
این سرفصل شامل مواردی از قبیل کسری و اضافات انبار ( ناشی از انبارگردانی ) ، فروش ضایعات ( با توجه به حواله انبار و مدارک مزایده یا فروش صورت گرفته) ، زیان کاهش ارزش موجودی ها ( در راستای بکارگیری قاعده اقل بهای تمام شده و خالص ارزش فروش در قیمت گذاری پایان دوره موجودی ها طبق استاندارد حسابداری ) ، سود و زیان تسعیر ارز ( ناشی از تفاوت نرخ ارز مربوط به اقلام پولی در پایان سال مالی طبق استاندارد حسابداری تسعیر ارز ) و …. می باشد
هزینه‌های عملیاتی حساب درآمد
هزینه‌های عملیاتی حساب درآمد، صورت حساب درآمد هزینه ها و درآمد یک شرکت در طول یک بازه زمانی مشخص را پیگیری و ثبت می‌کند تا تصویری از سودآوری آن ارائه کند. صورت حساب درآمد هزینه ها را غالبا در 6 گروه دسته بندی می کنند. این 6 گروه عبارتند از:
- هزینه کالاهای فروخته شده
- هزینه‌های فروش، عمومی، و اداری
- هزینه استهلاک و کاهش ارزش دارایی
- سایر هزینه‌های عملیاتی
- هزینه سود و بهره
- مالیات بر درآمد
تمام هزینه‌های عملیاتی حساب درآمد را می‌توان تحت عنوان هزینه‌های عملیاتی در نظر گرفت اما به هنگام تعیین درآمد عملیاتی با استفاده از صورت حساب درآمد، هزینه‌های مرتبط با بهره و مالیات بر درآمد کسر می‌شوند.
درآمد غیر عملیاتی چیست؟
نحوه محاسبه سود هر سهم به تفکیک عملیاتی و غیرعملیاتی
✅نحوه محاسبه سود هر سهم به تفکیک عملیاتی و غیرعملیاتی در متن صورت سود و زیان چگونه است؟
🔹در صورت وجود مالیات برای محاسبه سود (زیان) هر سهم به تفکیک عملیاتی و غیرعملیاتی بر اساس گام های زیر عمل خواهد شد:
گام 1. محاسبه میانگین موزون تعداد سهام عادی طی دوره
گام 2. محاسبه سود هر سهم بر اساس میانگین موزون تعداد سهام عادی طی دوره
گام 3. محاسبه سود غیر عملیاتی پس از کسر مالیات
درآمدهای غیر عملیاتی ×
هزینه های غیر عملیاتی (×)
سود غیر عملیاتی ×
درآمدهای غیر عملیاتی معاف از مالیات (×)
درآمد مشمول مالیات غیر عملیاتی ×
نرخ مالیات % ×
مالیات متعلق به سود غیر عملیاتی یا صرفه مالیاتی متعلق به سود غیر عملیاتی ×
گام 4. محاسبه سود غیر عملیاتی هر سهم پس از کسر مالیات
گام 5. محاسبه سود عملیاتی هر سهم پس از کسر مالیات
سود هر سهم پس از کسر مالیات ×
سود غیر عملیاتی هر سهم پس درآمد غیر عملیاتی چیست؟ از کسر مالیات (×)
سود عملیاتی هر سهم پس از کسر مالیات ×
بایستی توجه داشت که سود پایه هر سهم، سود تقلیل یافته هر سهم(در صورت وجود) به تفکیک عملیاتی و غیر عملیاتی در متن (ذیل) صورت سود و زیان و مبانی محاسباتی آن ها در یادداشت های همراه صورت های مالی افشا خواهند شد. نحوه ارائه سود پایه هر سهم در متن صورت سود و زیان به شرح زیر می باشد:
سود پایه عملیاتی هر سهم ×
سود پایه غیر عملیاتی هر سهم ×
سود پایه هر سهم ×
در این روش محاسبه از اثر سود سهام ممتاز بر سود غیر عملیاتی هر سهم اجتناب شده است؛ یعنی فرض بر این است که سهامدار ممتاز از سود عملیاتی سهم می گیرد.
این رویه برای محاسبه سود پایه هر سهم و سود تقلیل یافته هر سهم به تفکیک مورد استفاده قرار می گیرد.
صورت سود و زیان چیست؟
صورت سود و زیان یکی از صورت‌های مالی مهم حسابداری است که میزان سودآوری و عملکرد مالی شرکت را در طول یک دوره یا سال مالی، در قالب گزارش مشخص می‌نماید. منظور از عملکرد مالی یک شرکت، مجموعه فعالیت‌هایی است که باعث ایجاد تغییرات در سرمایه، بدهی و داراییها می‌شود. در واقع شرکت‌ها و مؤسسات وظیفه دارند در پایان سال مالی، خلاصه دقیقی از وضعیت مالی خود را منتشر کرده و به اطلاع سهامداران برسانند. در صورت سود و زیان تمامی موارد از جمله درآمد و هزینه‌های عملیاتی و غیرعملیاتی و سود و زیان خالص و ناخالص شرکت، کاملاً مشخص و واضح است.
تهیه گزارش سود و زیان
گزارش سود و زیان به دو شیوه تهیه می‌گردد:
روش اول: از تفاضل کلیه درآمدها و هزینه‌ها به دست می‌آید. در این روش کلیه درآمدها را حساب کرده و تمامی هزینه‌ها را نیز در قسمت زیر درآمدها می‌آوریم و از آن کم می‌کنیم. نتیجه حاصل شده، همان صورت سود و زیان است.
روش دوم: در مرحله اول هزینه‌های عملیاتی را از درآمدهای عملیاتی کسر کرده و سپس در مرحله دوم، هزینه‌های غیرعملیاتی را از درآمدهای غیرعملیاتی کم می‌کنیم و تفاضل بین این دو مرحله، سود و زیان قبل از کسر مالیات می‌شود.
فرمول محاسبه سود و زیان در حسابداری چیست؟
از طریق فرمول‌های زیر به‌آسانی می‌توان صورت سود و زیان را محاسبه نمود:
چنان چه میزان درآمدهای دوره مالی نسبت به هزینه‌های آن، افزایش داشته باشد، شرکت سود کرده است و در صورت فزونی هزینه‌ها نسبت به درآمدها، شرکت دچار زیان مالی گردیده است.
هزینه‌های دوره مالی – درآمدهای دوره مالی = سود دوره مالی
درآمدهای دوره مالی – هزینه‌های دوره مالی = زیان دوره مالی
معرفی انواع سود حسابداری و شیوه محاسبه آن
صورتحساب سود و زیان دارای سه نوع سود است:
سود ناخالص
سود ناخالص سودی است که شرکت، پس از کم کردن هزینه‌های مربوط به فروش کالا یا خدماتش به دست می‌آورد و با کسر درآمد از هزینه‌های تمام‌شده کالا یا خدمات فروش رفته حساب می‌شود.
میزان فروش خالص – بهای تمام‌شده کالا یا خدمات فروش رفته = سود ناخالص
سود عملیاتی
سود عملیاتی، باقی‌مانده سود پس از محاسبه هزینه‌های عملیاتی مرتبط با شرکت است که تمام هزینه‌های ضروری برای حفظ فعالیت شرکت در آن لحاظ می‌گردد و فاکتورهای اضافی از آن حذف می‌شود و به شکل زیر محاسبه می‌گردد.
هزینه استهلاک هزینه کالای فروخته شده – هزینه عملیاتی – درآمد عملیاتی = سود عملیاتی
سود خالص
به میزان درآمدی که بعد از کسر هزینه‌های عملیاتی، مالی و مالیات به دست می‌آید، سود خالص گفته می‌شود. شرکت‌ها سود خالص خود را از دو طریق افزایش می‌دهند.
1- افزایش بهره‌وری یا کاهش هزینه‌ها
2- افزایش درآمدها یا ایجاد رشد بالا
هزینه‌های عملیاتی – سود و زیان ناخالص = سود خالص
اقلام صورت سود و زیان چیست؟
درآمد یا میزان فروش صورت سود و زیان
درآمد فروش، مبلغی ست که از فروش محصولات یا خدمات حاصل می‌گردد که در قسمت بالای صورت نوشته می‌شود. این مقدار ناخالص است و هزینه‌های تولید محصول و مواد اولیه در آن آورده درآمد غیر عملیاتی چیست؟ نشده است.
هزینه‌های توزیع و فروش صورت سود و زیان
این بخش از هزینه‌ها، هزینه‌هایی از قبیل تبلیغات، حمل‌ونقل، بازاریابی و هزینه‌های جانبی اما مهمی ست که در تمامی کسب‌وکارها و شرکت‌ها، جهت فروش بیشتر کالاها و خدمات به مشتریان باید وجود داشته باشد.
هزینه‌های مالی صورت سود و زیان
هزینه‌های مالی صورت سود و زیان از بهره وام‌های دریافتی و بهره اوراق قرضه به دست می‌آید.
سایر درآمدها در جدول سود و زیان
منظور از سایر درآمدها، درآمدهای غیر فرعی مازاد بر درآمد اصلی شرکت است که از محل فعالیتهای اصلی حاصل نمی‌شود.
هزینه‌های اداری صورت سود و زیان
هزینه‌هایی که ارتباط مستقیم به تولید و عرضه کالا ندارد. مانند حقوق و دستمزدهای مدیریت و کارکنان، هزینه بخشهای مالی، منابع انسانی و …
مالیات بر درآمد صورت سود و زیان
مالیات بر درآمد صورت سود و زیان از سه بخش تشکیل می‌شود.
- مالیات برآوردی دوره فعلی
- مالیات دوره قبل
- هزینه مالیات معوق
سایر هزینه‌های صورت سود و زیان
شرکت‌ها معمولاً علاوه بر هزینه‌های اصلی خود، هزینه‌هایی دارند که زیرمجموعه هزینه‌ها به حساب نمی‌آید. هزینه‌هایی همچون تحقیق و توسعه، اختلال در ارزش سود و زیان ناشی از فروش سرمایه‌گذاری‌ها و … جزء سایر هزینه‌ها و در صورت هزینه‌ها، آورده می‌شوند.
هزینه استهلاک صورت سود و زیان
هزینه استهلاک صورت سود و زیان، بیانگر هزینه‌های غیر نقدی ست که بر اساس مقررات مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم و مطابق با استانداردهای موجود، توسط حسابداران تعیین می‌شوند.
مواردی همچون وسایل نقلیه، ساختمان، و سایر تجهیزاتی که به‌عنوان داراییهای غیر نقدی و بلندمدت یک شرکت محسوب می‌شوند و در طول مدت‌زمان ممکن است فرسوده شوند یا ارزششان کم گردد، شامل هزینه‌های استهلاک می‌گردند.
بهای تمام‌شده کالای فروش رفته یا هزینه‌های فروش صورت سود و زیان
هزینه‌های فروش صورت سود و زیان نشان‌دهنده هزینه کالاهای فروخته شده یا خدمات ارائه داده در طول دوره مالی ست که شامل نیروی انسانی، هزینه استهلاک، مواد اولیه و در شرکتهای تولیدی شامل هزینه‌های تولید مانند دستمزد مستقیم، سربار ساخت و … می‌گردد.
تفاوت ترازنامه و صورت سود و زیان
ترازنامه، وضعیت مالی شرکت را در یک تاریخ و زمان معین بیان می‌کند اما صورت سود و زیان، تمام عملکرد مالی را در یک بازه و دوره زمانی مشخص می‌کند. ترازنامه، اطلاعات مرتبط با دارایی، بدهی و حقوق سهامداران شرکت است اما صورت سود و زیان با درآمدها و هزینه‌ها سروکار دارد.
جمع‌بندی
صورت سود و زیان یکی از سه اصل اساسی صورت‌های مالی حسابداری است که بیانگر راندمان مالی شرکت در طول یک دوره است. تهیه گزارش صورت سود و زیان از اهمیت و ضرورت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. شرکت‌ها و صاحبان مشاغل باید به‌صورت مرتب، وضعیت مالی خود را مورد ارزیابی قرار دهند تا بدانند کجا و چه میزان به اهداف مالی موردنظرشان دست یافته‌اند و چه مقدار ضرر و زیان متوجه شرکت گردیده است.
اگر برای محاسبه سود و زیان شرکت خود به مشاوره نیاز دارید می‌توانید به صفحه خدمات مالی نامی حساب ناربن مراجعه نمایید.
آشنایی با صورت سود و زیان
یکی از صورت‌های مالی پرکاربرد در تحلیل بنیادی، صورت سود و زیان است. با بررسی صورت سود و زیان (Profit and Lost Statement) می‌توان از عملکرد و انعطاف‌پذیری مالی واحد تجاری با خبر شد.
عملکرد مالی یک واحد تجاری نشان دهنده‌ی میزان بازدهی است، که آن واحد توانسته از طریق منابع تحت کنترلش ایجاد کند. همان‌طور که در مقالات پیشین گفته شد، توانایی واحد درآمد غیر عملیاتی چیست؟ تجاری در پاسخ به رویدادهای (فرصت‌ها یا تهدیدها) غیر‌منتظره انعطاف‌پذیری مالی آن واحد را نشان می‌دهد. یعنی اگر یک واحد تجاری بتواند جریان‌های نقد ورودی یا خروجی خود را به‌گونه‌ای تنظیم کند که در مواقع ضروری، بتواند فوری نسبت به اتفاقات غیر‌منتظره واکنش نشان دهد، می‌توان گفت که این واحد انعطاف‌پذیری مالی خوبی دارد. برای آگاه شدن از عملکرد و انعطاف‌پذیری مالی یک شرکت، می‌توان از صورت سود و زیان در کنار سایر صورت‌های مالی استفاده کرد. این صورت مالی را نیز همانند سایر صورت‌های مالی می‌توان در سایت کدال یافت. در ادامه به معرفی صورت سود و زیان و اجزای آن می‌پردازیم.
صورت سود و زیان چیست؟
صورت سود و زیان گزارشی از عملکرد یک واحد تجاری طی یک دوره مالی است. این گزارش می‌تواند 3 ماهه، 6 ماهه و یا یک ساله باشد. صورت حساب سود و زیان، درآمدها، هزینه‌ها و به‌طور کلی عملکرد یک واحد تجاری را نشان می‌دهد.
شکل زیر نمونه‌ای از صورت سود و زیان است که به شکل ساده ارائه شده است. اقلام مختلفی در صورت سود و زیان آورده می‌شوند. موارد زیر از اقلام درآمد غیر عملیاتی چیست؟ اصلی هستند که باید حتما در این صورت مالی نشان داده شوند.
صورت سود و زیان
درآمد عملیاتی
درآمد‌هایی هستند که از فعالیت اصلی و مستمر واحد تجاری حاصل می‌شوند. این فعالیت‌ها معمولا به طور منظم و تکراری هستند. هر فعالیتی که جهت رسیدن واحد تجاری به اهداف خود، به‌طور مکرر رخ می‌دهد، قسمتی از فعالیتهای عملیاتی به‌حساب می‌آیند و درآمد حاصل از آن، جزئی از درآمدهای عملیاتی است.
نمونه‌هایی از درآمدهای عملیاتی عبارتند از: فروش کالا، ارائه خدمات و استفاده دیگران از داراییهای واحد تجاری. اقلام نام برده شده، اقلامی هستند که طی فعالیت عادی واحد تجاری تولید و فروخته می‌شوند. در شرکتهای خدماتی نیز به‌جای فروش، خدمات ارائه شده در نظر گرفته می‌شود.
هزینه‌های عملیاتی
یکی از مهم‌ترین اجزای صورت سود و زیان هزینه‌های عملیاتی هستند. این هزینه‌ها بر حسب ماهیت و یا کارکرد طبقه‌بندی می‌شوند. هزینه‌ها بر حسب کارکرد به‌عنوان بخشی از بهای تمام شده فروش، توزیع و یا بخش اداری به‌حساب می‌آیند. در طبقه‌بندی بر حسب ماهیت، هزینه‌ها بر اساس ماهیتی که دارند و استفاده‌ای که از آنها می‌شود در صورت سود و زیان منعکس می‌شوند. مواردی نظیر استهلاک، هزینه مواد مصرفی، کرایه حمل، حقوق کارمندان و. در طبقه‌بندی هزینه‌ها بر‌حسب ماهیت قرار می‌گیرند. در روش طبقه‌بندی بر حسب ماهیت، هزینه‌ها با هم جمع شده و در صورت سود و زیان نشان داده می‌شود.
استهلاک به چه معنا است؟
برخی از اقلام ترازنامه نظیر کالاهای سرمایه‌ای (تجهیزات، ماشین آلات و. )، بر اثر گذشت زمان، استفاده مداوم طی دوره مالی و یا تولید محصولات مدرن‌تر، مقداری از ارزش خود را از دست می‌دهند. به این کاهشِ ارزش در داراییهای ثابت استهلاک (Depreciation) گفته می‌شود.
برخی از شرکت‌ها داراییهای خود را برای پرداخت مالیات کمتر، به عمد مستهلک می‌کنند. محاسبه هزینه استهلاک از راه‌های مختلف امکان‌پذیر است. برای به‌دست آوردن استهلاک، باید از بهای تمام شده دارایی، ارزش اسقاط و عمر مفید آن اطلاع داشته باشیم.
روش‌های مختلف محاسبه استهلاک
2) بر مبنای ساعات کارکرد
3) بر مبنای میزان تولید
4) روش مجموع سنوات
سود و زیان عملیاتی
از تفاوت درآمدهای عملیاتی و هزینه‌های عملیاتی سود یا زیان عملیاتی به‌دست می‌آید. به سود یا زیان عملیاتی، EBIT نیز گفته می‌شود، که همان سود قبل از بهره و مالیات است. با تقسیم این مقدار بر تعداد کل سهام شرکت، سود قبل از بهره و مالیات هر سهم به‌دست می‌آید.(Earning Before Interest and Tax)
هزینه‌های مالی
هزینه‌های مالی انواع مختلفی دارند. بهره پرداختنی، همانند هزینه بهره‌های بانکی و غیر‌بانکی (بهره‌ای که بابت پرداخت وام می‌پردازیم.)، هزینه مشاوره‌های مالی، هزینه حسابداری و حسابرسی، کارمزدهای بانکی، هزینه مطالبات سوخت شده، پولی که بابت پرداخت جرایم و عوارض بانکی و غیر‌بانکی هزینه می‌شود و هزینه‌های کارشناسی و بازرسی (مثل هزینه‌های کارشناس بیمه) همگی مثالهایی از هزینه‌های مالی هستند.
درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی
درآمدها و هزینه‌هایی است که از عملیات اصلی واحد تجاری حاصل نمی‌شوند. درآمدهای حاصل از فروش زمین یا ساختمان، سود حاصل از سرمایه‌گذاری‌ها و. نمونه‌ای از درآمدهای غیرعملیاتی هستند.
مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد یکی از اقلام کاهنده‌ی میزان سود قبل از مالیات است. طبق ماده‌ی 105 قانون مالیات‌های مستقیم، جمع درآمد شرکت‌ها پس از کم کردن معافیت‌های مقرر، مشمول مالیات به نرخ 25 درصد است.
سود یا زیان فعالیتهای عادی
سود یا زیان حاصل از فعالیتهای عادی عبارت است از مجموع سود یا زیان عملیاتی، خالص درآمدها و هزینه‌های غیرعملیاتی و همچنین هزینه‌های مالی.
فعالیتهای عادی، فعالیت‌هایی هستند که به طور معمول، مکرر و منظم توسط واحد تجاری انجام می‌شوند. هر نوع فعالیتی که در راستای بهبود و پیشبرد اهداف واحد تجاری انجام می‌شود نیز جزئی از فعالیتهای عادی به‌حساب می‌آید. هرگونه اتفاقی که لزوما نباید در واحد تجاری رخ دهند، اما ممکن درآمد غیر عملیاتی چیست؟ است گاهی در محیط عملیات شرکت یا واحد تجاری اتفاق بیفتند نیز، جزئی از فعالیتهای عادی به‌حساب می‌آیند. به‌طور کلی فعالیتهای تکرار‌شونده و آنچه که ممکن است بر تولیدات و یا ارائه خدمات تاثیر بگذارند، اگر قابل پیش‌بینی باشند، جزء فعالیتهای عادی شرکت هستند.
اقلام خاص فعالیتهای عادی
برخی از فعالیتهای عادی به‌خاطر ماهیتی که دارند، به‌صورت جداگانه نمایش داده می‌شوند. اقلام استثنایی و نتایج عملیات متوقف شده در این گروه قرار می‌گیرند.
اقلام استثنایی
بعضی از رویدادها یا معاملاتی که در چارچوب فعالیتهای عادی شرکت اتفاق می‌افتند، دارای اهمیتی به‌خصوص هستند. این اقلام به‌خاطر ماهیت و اهمیتی که دارند، به‌طور جداگانه در صورت سود و زیان آورده می‌شوند. سود یا زیان ناشی از حل و فصل دعاوی حقوقی، زیانهای ناشی از بلایای طبیعی به شرطی که انتظار وقوع آنها برود، سود و زیان ناشی از فروش داراییهای ثابت مشهود و سرمایهگذاریهای بلندمدت،هزینه‌های تجدید سازمان و. نمونه‌ای از اقلام استثنایی به‌حساب می‌آیند.
عملیات متوقف شده
در بعضی مواقع دیده می‌شود که واحد تجاری برای تامین نقدینگی یا موارد دیگر مجبور به فروش یا تعطیل کردن قسمتی از خط تولید خود می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم تعطیل شدن یک خط تولیدی ممکن است تاثیر بسیار زیادی بر میزان فروش یک شرکت تولید‌کننده داشته باشد. به‌دنبال کاهش تولید، میزان فروش نیز کاهش می‌یابد. در نتیجه بر جریان نقدی ورودی نیز تاثیر خواهد گذاشت.
برای اینکه استفاده کنندگان از صورت‌های مالی بتوانند وضعیت آتی شرکت را به‌درستی پیش‌بینی کنند، لازم است مواردی مانند تعطیل شدن خط تولید به‌طور مجزا در صورت سود و زیان نمایش داده شود.
اقلام غیرمترقبه
اقلام غیرمترقبه، اقلامی هستند با اهمیت بالا، که منشاء آنها رویدادهای خارج از فعالیتهای عادی شرکت است. این اقلام ماهیتی غیرعادی و غیر‌مستمر دارند. برای اینکه بفهمیم رخ‌دادی جزء اقلام غیرمترقبه به‌حساب می‌آید یا خیر، باید محیطی که واحد تجاری در آن فعالیت می‌کند را زیر نظر بگیریم. سودها یا زیان‌هایی ناشی از بلایای طبیعی به‌عنوان اقلام غیر مترقبه به‌حساب می‌آیند.
سود خالص
با کسر کردن، هزینه‌های عملیاتی و غیرعملیاتی، هزینه‌‌ی مالی و مالیات از درآمدهای عملیاتی و غیرعملیاتی، سود خالص به‌دست می‌آید.
با تقسیم کردن مبلغ سود خالص بر تعداد کل سهام شرکت، سود هر سهم یا همان EPS اندازه‌گیری می‌شود. (Earning Per Share)
صورت سود و زیان جامع
صورت سود و زیانی که معمولا تهیه می‌شود، خود به تنهایی نشانگر کلیه‌ی هزینه‌ها و درآمدها نیست. چون برخی از هزینه‌ها و درآمدها مستقیما روی حقوق صاحبان سرمایه تاثیر می‌گذارند.
برای اینکه بتوانیم رقم نهایی صورت سود و زیان را به‌دست بیاوریم، لازم است تغییراتی روی صورت سود و زیان عادی ایجاد شود. این تغییرات را می‌توان در صورت سود و زیان جامع نشان داد.
صورت سود و زیان جامع، گزارشی است که تغییرات روی حقوق صاحبان سرمایه را نشان می‌دهد. این تغییرات می‌توانند افزایش یا کاهش حقوق صاحبان سرمایه از بابت تمامی درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده طی یک دوره مالی باشد.
صورت سود و زیان جامع، گزارشی است که تغییرات روی حقوق صاحبان سرمایه را نشان می‌دهد. این تغییرات می‌توانند افزایش یا کاهش حقوق صاحبان سرمایه از بابت تمامی درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده طی یک دوره مالی باشد. یعنی هزینه‌ها و درآمدهای مالی چه تحقق یافته باشند و یا تحقق نیافته باشند، تاثیرات خود را در این قسمت بر حقوق صاحبان سرمایه می‌گذارند.
در این صورتِ مالی، سود یا زیان خالص، طبق مقداری که در صورت سود و زیان عادی به‌دست آمده است، در سطر اول آورده می‌شود. سپس سایر درآمدها و هزینه‌های شناسایی شده نظیر، سود یا زیان تحقق نیافته، سرمایهگذاریهای بلندمدت، درآمد یا هزینه‌های تحقق نیافته ناشی از تجدید ارزیابی داراییها ثابت مشهود به آن اضافه و یا از آن کم می‌شوند. از دیگر اجزای صورت سود و زیان، تعدیلات سنواتی می‌باشد.
صورت سود و زیان جامع
تعدیلات سنواتی چیست؟
از تعدیلات سنواتی می‌توان به‌عنوان یک سند اصلاحی استفاده کرد. اگر شرکت بخواهد تغییری در محاسبه رویه‌های حسابداری خود ایجاد کند و یا حسابی را از دوره‌ی مالی قبل به دوره‌ی مالی جدید منتقل کند، از حساب تعدیلات سنواتی استفاده می‌شود.
برای مثال اگر در محاسبه سود یا زیان دوره قبل اشتباهی رخ داده باشد، در ثبت این دوره، به صورت سود و زیان عادی، موردی به نام تعدیلات سنواتی اضافه می‌شود.
به‌طور کلی تعدیلات سنواتی به معنی اصلاح سود و زیان انباشته ابتدای دوره است. اگر اشتباهاتی که در دوره قبل رخ داده بی‌اهمیت باشند، در قسمت حساب سود و زیان جامع آورده می‌شود. اما اگر اشتباهات رخ داده بسیار با اهمیت باشند، باید صورت‌های مالی دوره‌های قبل را از نو نوشت. به‌طور کلی حساب تعدیلات سنواتی منجر به افزایش بی‌اعتمادی استفاده کنندگان از صورت‌های مالی می‌شود.
مثالی برای اندازه‌گیری سود
در جدول زیر صورت سود و زیان یک شرکت لیزینگ آورده شده است. از آن‌جایی که اجزای سود و زیان جامع محدود درآمد غیر عملیاتی چیست؟ به سود (زیان) سال و تعدیلات سنواتی است، صورت سود و زیان جامع ارائه نشده است. در صورت سود و زیان زیر، گردش حساب سود (زیان) انباشته نیز آورده شده است. (تمامی ارقام داخل جدول به میلیون ریال هستند.)
صورت سود و زیان شرکت نمونه
در درآمد غیر عملیاتی چیست؟ این مثال پله به پله به محاسبه انواع سود، در صورت سود و زیان می‌پردازیم. همان‌طور که می‌دانیم درآمدها منجر به افزایش در داراییهای شرکت می‌شوند و ماهیتی مثبت دارند. هزینه‌ها ماهیتی منفی دارند. در شرکت بالا از تفاضل درآمد و هزینه‌های تامین منابع مالی، سود ناخالص به‌دست آمده است. (204.529 = 113.061 _ 317.590 )
با اضافه کردن سایر درآمدهای عملیاتی و کسر کردن هزینه‌های عملیاتی (هزینه عمومی، اداری و تشکیلات) از سود ناخالص، سود عملیاتی به‌دست آمده است.
(150.357 = 59.400 _ (5.228 + 204.529))
درآمدهای عملیاتی در سال 98 نسبت به سال 97، 74 درصد کاهش داشته است. برای پیش‌بینی سود عملیاتی سال آتی شرکت، باید درآمدهای عملیاتی چند ساله گذشته را بررسی کنیم و ببینیم که آیا این درآمدها بر اثر اتفاقی غیرمعمول تغییر کرده‌اند یا خیر.
هزینه‌های مالی و اقلام غیرمترقبه شرکت در این دوره صفر بوده است. اما از مجموع درآمدهای حاصل از سرمایهگذاریهای بلندمدت و سایر درآمدهای غیرعملیاتی، میزان سود قبل از مالیات به‌دست می‌آید. (183.171 = 6.380 + 26.434 +150.357)
پس از کسر مالیات (32.806) از سود، سود خالص پس از کسر مالیات به‌دست می‌آید.
برای به دست آوردن سود خالص هر سهم (EPS)، سود خالص پس از کسر مالیات را بر تعداد کل سهام شرکت تقسیم کرده و سود خالص هر سهم به‌دست می‌آید. این شرکت 600 میلیون سهم دارد. با تقسیم سود خالص پس از کسر مالیات 150.365 بر 600 سود خالص هر سهم به‌دست می‌آید. که سود خالص هر سهم این شرکت برابر با 251 ریال است.
این شرکت تعدیلات سنواتی نداشته بنابراین می‌توان ادعا داشت که صورت‌های مالی آن هر سال به‌طور دقیق ارائه می‌شود. سود انباشته ابتدای دوره با سود خالص جمع شده و سود قابل تخصیص را ایجاد کرده است. سود قابل تخصیص این شرکت برابر با 263.334 است. ( 263.334= 112.969+ 150.365 )
از سود قابل تخصیص، اندوخته‌ی قانونی (طبق ماده ۱۴۰ اصلاحیه قانون تجارت، یک بیستم سود خالص هر سال باید به عنوان اندوخته قانونی در نظر گرفته شود.) و سود سهام مصوب مجمع کسر می‌شود، از این طریق سود انباشته در پایان دوره مالی محاسبه می‌شود.
خلاصه
در این مقاله ابتدا به معرفی صورت سود و زیان پرداخته شد و سپس اجزای این صورت مالی معرفی گردید. در این مقاله فهمیدیم که سود عملیاتی به‌عنوان شاخصی مهم برای ارزیابی عملکرد واحد تجاری برای سرمایه‌گذاران و اعتبار‌دهندگان است. با بررسی این سود در سال‌های پیاپی می‌توان فهمید که آیا شرکت توانایی لازم برای ایجاد درآمد و سود در سال‌های آتی را دارد یا خیر. هرچه با گذشت زمان یک واحد تجاری سود عملیاتی بیشتری تولید کند، کسب‌‌وکار اصلی شرکت با کارایی بیشتری به فعالیت خود ادامه می‌دهد. علاوه بر سود عملیاتی، سود ناخالص و سود خالص هم به‌عنوان دو فاکتور مهم برای تعیین ارزش شرکت مشخص شدند.
نظرات ارزشمند شما
لطفا اگر این مقاله برایتان مفید بود و یا نظری درباره آن داشتید، حتما در انتهای همین صفحه، نظر خود را برای من ثبت بفرمایید.
دیدگاه شما